(September 22, 2022) De archaïsche overtuiging dat "wiskunde niet voor vrouwen is" heeft enorm bijgedragen aan de genderkloof in het veld. Terwijl meisjes worden aangemoedigd om een carrière in wetenschap en technologie op te nemen, blijven velen weg van puur wiskundige studies. Door alle stereotypen te doorbreken, is de Tamil-Franse wiskundige Nalini Ananthraman, die is onderscheiden met drie belangrijke onderscheidingen in het veld: Henri Poincaré-prijs, Salem-prijs en Jacques Herbrand-prijs. De Leerstoel Wiskunde aan de Universiteit van Straatsburg ontving Nalini de Infosys-prijs (2018) als erkenning voor haar baanbrekende werk in kwantumchaos en aanverwante gebieden. In 2020 ontving de wiskundige de Frederic Esser Nemmers Prijs voor Wiskunde "voor haar diepgaande bijdragen aan microlokale analyse en wiskundige fysica, in het bijzonder aan problemen van lokalisatie en delokalisatie van eigenfuncties".
“Ik werk met vragen uit de natuurkunde, maar met een wiskundig perspectief. De afgelopen 10 jaar heb ik gewerkt aan vergelijkingen die beschrijven hoe golven zich voortplanten - dit kunnen geluidsgolven, elektromagnetische (licht)golven, watergolven of golven in de kwantummechanica zijn. Wereldwijd Indiaas zei tijdens een persinteractie na het winnen van de Infosys-prijs en voegde eraan toe: "Het is een voorrecht om mooie dingen te creëren zonder je zorgen te hoeven maken over hun toepassingen."
Geïnspireerd door haar ouders
Geboren uit een Tamil-vader en een Franse moeder, die beiden vooraanstaande wiskundigen waren, begon Nalini in de wereld van getallen met een sterk voordeel. Over haar familie gesproken, had Nalini verteld Bhavana tijdschrift, “Mijn vader studeerde aan het Tata Institute (TIFR) in Mumbai, en hij vertrok naar Frankrijk op het moment dat hij aan een Ph.D. werken. Mijn ouders ontmoetten elkaar eind jaren zestig in Parijs. Mijn moeder heeft nog een brief van haar vriendin, de wiskundige Michèle Vergne, die in die brief schrijft dat ze haar wilde voorstellen aan een jonge indiaan die net in Frankrijk was aangekomen.”
Nalini, een zeer slimme studente, had zelden hulp nodig bij haar studie. Omdat haar ouders professoren waren aan de Universiteit van Orléans, herinnert de jonge wiskundige zich dat ze gratis toegang had tot de bibliotheek, een plek waar ze 'het liefst haar tijd doorbracht'. Interessant is dat hoewel ze zich al op zeer jonge leeftijd aangetrokken voelde tot cijfers, muziek, en niet wiskunde, haar eerste carrièrekeuze was. Ze was ook niet zo happig op deelname aan wiskundewedstrijden. “Ik wilde pianist of onderzoeker worden, maar niet per se in wiskunde. Natuurkunde, en zelfs biologie, fascineerde me toen ook. Ik heb nooit meegedaan aan wiskundewedstrijden. Niemand stelde het voor, en ik wist niet eens dat die wedstrijden bestonden. Ik weet niet zeker of ik het idee om voor zo'n wedstrijd te 'trainen' leuk zou hebben gevonden”, zei ze tijdens het interview.
Tijdens haar middelbare schooltijd besloot ze in 1994 een bacheloropleiding wiskunde te volgen aan de École Normale Supérieure in Parijs. Geïntrigeerd door het onderwerp deed ze haar postgraduaat aan dezelfde universiteit en voltooide later haar Ph.D. aan de Pierre en Marie Curie Universiteit in 2000, onder toezicht van François Ledrapier. Het was tijdens haar jaren in Parijs dat de wiskundige de grote genderkloof in haar klas opmerkte. “Lange tijd heb ik niet gedacht aan de moeilijkheden die het met zich meebrengt om een vrouw te zijn die wiskunde doet. Pas toen ik me aan het voorbereiden was op mijn Ph.D. thesis, besefte ik hoe weinig vrouwen er op conferenties waren, zonder dat ik daar bijzonder door werd geraakt', vertelde ze tijdschrift European Women in Maths.
De wereld van getallen aanpakken
Op 24-jarige leeftijd, wanneer de meeste wetenschappers nog op zoek zijn naar hun onderzoeksonderwerp, is Nalini al gepromoveerd. Wat haar onderzoekspapers nog interessanter maakte, was dat haar ideeën een gezonde overlap hadden met onderwerpen van theoretische natuurkunde tot zuivere wiskunde. Haar paper over het begrijpen van de fijne topologische kenmerken van geodeten op negatief gekromde variëteiten leverde haar in 2012 de prestigieuze Henri Poincaré-prijs op 'voor haar originele bijdragen op het gebied van kwantumchaos, dynamische systemen en Schrödingervergelijkingen, waaronder een opmerkelijke vooruitgang in het probleem van kwantum unieke ergodiciteit'.
“Ik hield van theoretische natuurkunde en studeerde het samen met wiskunde tijdens mijn bachelor. Maar enkele bezoeken aan een experimenteel laboratorium overtuigden me ervan dat ik eigenlijk liever wiskunde had. Toen ik op zoek was naar een Ph.D. onderwerp, ik wilde niet bepaald dat het op het raakvlak met natuurkunde lag. Mijn Ph.D. was op het gebied van dynamische systemen. Pas in 2012, toen ik de Poincaré-prijs won, werden de woorden 'wiskundige fysica' aan mijn werk gehecht', vertelt de wiskundige, die tussen 2009 en 2014 als gastfaculteit werkte aan de Universiteit van Californië en Princeton.
In 2013 ontving Nalini de zilveren medaille van het CNRS en twee jaar later werd hij verkozen tot lid van de Academia Europaea en was hij de plenaire spreker op het International Congress of Mathematicians van 2018. Nu moeder van twee kinderen, is de wiskundige een uitgesproken pleitbezorger van vrouwenrechten. Ze moedigde jonge meisjes aan om een carrière in de wiskunde op te nemen en voegde eraan toe: 'Ik zou een jonge vrouw vertellen dat de carrière van een wiskundige best geschikt is voor een vrouw; het vereist natuurlijk veel werk, maar het biedt enige flexibiliteit omdat men zijn werk kan organiseren. Op dit moment benadeelt de schaarste aan functies vrouwen. Toch zie ik niet in hoe men kan denken dat een carrière als wiskundige niet geschikt is voor vrouwen.”
Ze voegde eraan toe: 'Nu ik kinderen heb, vraag ik me meer af over deze kwesties en realiseer ik me de verschillen in de manier waarop vrouwen en mannen tegen hun loopbaan aankijken. Het is moeilijk, zo niet onmogelijk om met mijn mannelijke collega's de vragen te delen die bij me opkomen, zoals de moeilijkheid om na zwangerschapsverlof weer wiskunde te gaan studeren. Na de geboorte van een kind zijn mannen van plan om te blijven werken zoals voorheen, terwijl vrouwen bereid zijn hun schema te reorganiseren en minder tijd aan onderzoek te besteden. Nadat ik prijzen had ontvangen, werd verwacht dat ik, toen mijn kinderen werden geboren, meteen weer aan het onderzoek zou beginnen. Tijdens mijn zwangerschapsverlof werden onderwerpen waaraan ik werkte echter het voorwerp van onderzoek en leidden tot publicaties waarvoor ik niet was uitgenodigd.”
Hoewel ze dol is op haar onderzoek, geniet ze er nog meer van om jonge geesten les te geven. “Als ik nu een beroep zou kiezen, dan denk ik dat ik voor geneeskunde zou kiezen. Geneeskunde bevat een menselijke component die ik een beetje mis in wiskunde, vooral omdat ik het leuk vind om alleen te werken. Het menselijke aspect van lesgeven biedt een kleine compensatie voor dit gemis. In mijn professionele activiteit geniet ik van de vrijheid die we voelen om dingen te begrijpen. Wiskunde doen is een creatief werk dat uitgaat van een persoon, wat een andere persoon niet op dezelfde manier zou hebben gedaan. Door wiskunde te doen, druk ik iets persoonlijks uit. Het is een bron van vreugde om te weten dat, ondanks dit persoonlijke aspect, de vrucht van mijn werk interessant kan zijn voor andere wiskundigen', had ze gezegd tijdens een persinteractie.
- Volg Nalini Ananthraman op Twitter