(Oktober 15, 2022) Waswo X. Waswo arriveert geïrriteerd bij ons videogesprek. De elektriciteit was de hele dag grillig geweest - in Udaipur is de afwezigheid van airconditioning een serieus probleem. Hij is net terug uit San Francisco, waar hij een lezing gaf in het Asian Art Museum. "Ik was bang dat ze me zouden vragen mijn voornaamwoorden te noemen", vertelt hij Wereldwijd Indiaas, slechts half grappend. Waswo is de 'ouderwetse liberaal', niet geneigd oneerlijkheid of dogmatisme zonder slag of stoot te accepteren. Het is een persoonlijke strijd, die hem ook als kunstenaar heeft gedefinieerd.
Op dit moment bereidde hij zich voor op een ander debat, dit keer in Delhi, georganiseerd door Aakshat Sinha, over 'wokeïsme' in de kunst. "Natuurlijk ben ik het anti-waakcontingent." Zijn kunst, een vermenging van fotografie en miniatuurschilderstijlen, is een visuele traktatie - het doet me altijd aan Henri Rousseau denken, maar weerspiegelt zijn reis om zijn identiteit te vinden, als mens en als kunstenaar. Hij werkt in de 'karkhana' stijl, werkend door middel van samenwerkingen met lokale miniaturisten en grensschilders in Udaipur, hun nalatenschap nieuw leven inblazen, de ambachtslieden die generaties lang zonder krediet zijn gegaan, naar voren brengen, in India en in het buitenland.
In zijn laatste boek, Karchana, die in november uitkomt, documenteert Waswo zijn decennialange samenwerking met Indiase kunstenaars – hij werkt vanuit Udaipur, dat al twee decennia zijn thuis is. Zijn werk omvat twee stijlen, die vaak door elkaar lopen. Er zijn handgekleurde digitale portretten die hij samen met Rajesh Soni maakt en de hedendaagse miniaturen, die hij conceptualiseert en schildert door de miniaturist R. Vijay, die ook een rijke artistieke afkomst heeft. Hun samenwerking van meer dan vijftien jaar is een mix van genres, waarin Waswo zelf de hoofdrol speelt, de onhandige buitenlander die India probeert te begrijpen. Dit strekt zich uit tot de miniaturen, gemaakt in de Mughal, Mewar Court Company School-stijlen.
Udaipur – en de karkhana nadering
Dwalend door de bazaars van Udaipur, in zijn vroege dagen in India, werd Waswo verliefd op de miniaturen die in de winkels te zien waren. "Ze waren over het algemeen van lage kwaliteit, maar ik vond ze leuk." Ze werden gedaan volgens de karkhana-stijl, met groepen mensen die aan één schilderij werkten. De winkelier kondigde echter trots aan dat hij de kunstenaar was. Waswo leerde snel genoeg over de kunstenaars die stilletjes op de achtergrond werken, zoals ze al generaties lang doen, en nooit hun werk signeren. Toen hij begon samen te werken met R. Vijay, die zelf uit een lange reeks artiesten komt, moest Waswo hem overhalen om zijn naam erop te zetten. “Hij zei dat zijn naam er niet thuishoorde en dat ik hem moest aansporen om te tekenen. Nu wil hij altijd zijn schilderijen signeren.”
Waswo X Waswo kwam voor het eerst naar India in 1993 en bracht hier 10 dagen door. In 1999 kwam hij terug en verbleef een maand in Rajasthan. "Toen begon ik verliefd te worden op de plek", glimlacht hij. In de herfst van 2000 keerde hij terug met zijn partner, Tommy, en bleef zes maanden. “In 2006 kocht ik het huis in Udaipur omdat ik daar met de vakmensen wilde werken. Ik zie het als een van mijn taken om uit te zoeken waar mensen goed in zijn en dat in mijn werk te verwerken.”
De etymologie van de karkhana, legt Waswo uit, gaat terug tot het oude Perzië. Het is een verhaal dat doet denken aan Orhan Pamuk. Karkhana's waren werkplaatsen van ambachtslieden, die via de Mughal-rechtbanken van Jehangir en Akbar naar Delhi werden gebracht, en er werden miniaturen geschilderd. "Toen Aurangzeb aan de macht kwam, werden de kunstenaars geterroriseerd en vluchtten naar plaatsen als Rajasthan, waar ze bescherming vonden onder de maharadja's van Bikaner en Jaipur", zegt hij. Het leidde tot de oprichting van de kunstscholen Bikaneri, Alwar en Mewar. Het systeem blijft bestaan – "Ik heb R. Vijay niet rechtstreeks ontmoet", zegt Waswo. “Ik heb hem leren kennen via een winkelier.”
Toen hij voor het eerst werk begon te maken in Rajasthan, was Waswo een fotograaf met een Rolleiflex en een donkere kamer die hij voor zichzelf had gebouwd in Udaipur. “In de VS gebruikte ik Ilford-chemicaliën en papier en wist ik hoe dingen werden gemengd en hoe ik de watertemperatuur kon regelen. Hier was de doka altijd warm en stoffig – stof is een echt probleem bij negatieven. Ik kon de juiste chemicaliën ook niet vinden.” Het was tijd om digitaal te gaan en Waswo kocht een Epson 2700, de eerste high-end digitale printer in Rajasthan. "Ik ontmoette Rajesh Soni rond deze tijd, hij zag de zwart-witfoto's die ik aan het afdrukken was en zei dat hij ze kon schilderen." Zijn grootvader, Prabhulal Verma, was een fotograaf voor Maharaja Bhopar Singh van Mewar. "Ik duwde Rajesh om de foto's in te kleuren en van het een kwam het ander." Het resulteerde in een samenwerking van meer dan 15 jaar.
De Campbelliaanse strijd
"Door mijn schilderijen heb ik geleerd naar mezelf te kijken en mezelf in vraag te stellen", vertelt Waswo. “Toen ik begon, maakte ik foto's en schreef ik gedichten, altijd met het idee dat ik terug zou gaan naar de VS om ze tentoon te stellen. India was mijn onderwerp en niet mijn publiek.” Hij kreeg echter nogal wat kritiek uit het westen vanwege zijn zogenaamd 'witte blik'. Hij kreeg te horen dat hij "het moderne India aan het bewerken was en mensen blind hield voor de waarheid".
De westerse blik, zo leek het, wilde de verlammende armoede, de hongerende kinderen en de vuile straten zien, niet de momenten van aangrijpende schoonheid waarin Waswo inspiratie vond. “Ik heb altijd foto's gemaakt op basis van picturalisme, ik hou van mooie landschappen en gewone mensen – ik hou van hen als mensen. Ze hebben veel eigenwaarde en zijn zich ook bewust van die eigenwaarde.” Omdat hij uit de VS komt, waar zoveel kinderen worden geboren uit alleenstaande ouders, vond hij een diepe waardering voor de Indiase gezinsstructuur.” Zijn critici besloten echter dat hij India vernederde.
Strijd tegen het postmodernisme en de 'boze oriëntalist'
Hij is echter altijd een rebel geweest, nooit geneigd zich te conformeren, noch aan links, noch aan rechts. In de VS, in Wisconsin, waar hij opgroeide in een christelijk gezin, leerde hij homo zijn. “Ik was toen erg links en vocht voor homorechten. Ik heb zelfs een toespraak gehouden voor de Senaat.” In India ging de strijd tegen het westerse systeem door, zij het deze keer aan de andere kant. "Het is een strijd geweest", geeft Waswo toe. "Ik vecht al heel lang tegen het postmodernisme, lang voordat Jordan Peterson erover begon te praten."
Terwijl hij worstelde om zichzelf te vinden en trouw te blijven aan de kunstenaar in zichzelf, vond Waswo een oplossing: hij introduceerde zichzelf in zijn werken. Hieruit zijn verschillende series miniaturen ontstaan: The Secret Life of Waswo X Waswo, Early Work with R. Vijay, A Dream in Bundi en Lost. "Ik heb mezelf geïntroduceerd in mijn werk", zegt hij. 'Hij is de stuntelige buitenlander in India. De buitenstaander begrijpt niet waar hij is, maar heeft nog steeds waardering voor de verwondering, schoonheid en vriendelijkheid van mensen. Hij is nu zijn eigen man geworden.”
Soms is hij de 'slechte oriëntalist', een rol die hij vrolijk en tot het uiterste speelt. Met andere woorden, hij draagt een gleufhoed en een pak, jaagt op vlinders of tuurt afkeurend door zijn bril naar een tafereel dat poëtisch, spectaculair Indiaas is. In de serie The Observationist at Leisure in a Stolen Garden wordt hij ook achtervolgd door een krokodil. Waswo en ik gaan vele jaren terug en hoewel ik zijn werk al lang zie, verwar ik hem op het eerste gezicht met de Franse meester, Henri Rousseau. Waswo kijkt blij als ik hem dit vertel. 'Hij is een van mijn favoriete schilders. Hij is een buitenstaander, die zichzelf leerde schilderen. Hij ging zelfs nooit naar de tropen, hoewel hij ze uitgebreid schildert. Ik ben hetzelfde. Ik heb geen diploma in beeldende kunst, ik ben een fotograaf.” De kunstenaars met wie hij samenwerkt zijn 'erg naïef', ver verwijderd van het elitisme van de kunstkringen. "De kunstenaars zijn opgeleid door andere miniaturisten, maar hebben geen academische achtergrond zoals vele anderen in de kunstwereld."
De Indiase kunstbeurs
Waswo werkt nu ook aan een solostand op de India Art Fair. Hij leidt me as we speak rond de werken en stuurt me een foto van kunstenaars die bezig zijn met bladgoudvoeringen. Deze serie wijkt af van Waswo's gebruikelijke werk. Zijn kunstenaar, Chirag Kumawat, is gespecialiseerd in zowel realisme als miniaturen. "We combineren hardcore realisme met miniatuurelementen, het zal iets zijn dat nog niemand eerder heeft gezien." Zelfs Kalki, de god van de vernietiging, verschijnt op de schilderijen. “De wereld verandert in een razendsnel tempo. Met de komst van AI, verschuivende politiek, klimaatverandering en pandemieën staan we op een kruispunt. Kalki verschijnt omdat dit een tijd van chaos is en we moeten afwachten wat er in het nieuwe tijdperk naar voren komt.”
Volg Waswo verder Instagram en Facebook
Geniet van zijn werk en genoot ook van zijn introductie.