(ဧပြီလ 27, 2023) "ကျွန်တော် Boltzmann ဆုတံဆိပ်ကို ပထမဆုံးလက်ခံရရှိတဲ့ အိန္ဒိယလူမျိုးဖြစ်ပေမယ့်၊ ကျွန်တော်ဟာ ကိန်းဂဏန်းပိုင်းဆိုင်ရာ ရူပဗေဒနယ်ပယ်မှာ ကောင်းမွန်တဲ့အလုပ်တွေကို လုပ်ခဲ့တဲ့ ပထမဆုံး အိန္ဒိယလူမျိုးမဟုတ်ပါဘူး" ဟု အလွန်နှိမ့်ချသော ဒေါက်တာ Deepak Dhar က ကျွန်ုပ်နှင့် ဖုန်းခေါ်ဆို၍ ဆက်သွယ်စဉ်၊ “အိန္ဒိယသည် ဒေါက်တာ SN Bose နှင့် ဒေါက်တာ Meghnad Saha အပါအဝင် ကြီးကျယ်သော စာရင်းအင်း ရူပဗေဒပညာရှင် အများအပြားကို မွေးထုတ်ပေးခဲ့သည်။ အဲဒီတုန်းက Boltzmann Medal မရှိပေမယ့် တကယ်ကို ကြီးကျယ်ခမ်းနားတဲ့ အလုပ်ကို လုပ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီဆုဟာ အိန္ဒိယ သိပ္ပံပညာရှင်တွေ လုပ်နေတဲ့ စိတ်ဝင်စားစရာကောင်းတဲ့ အလုပ်တွေအားလုံးကို ဘုံလူတွေရဲ့ အာရုံစိုက်မှုကို ဆွဲဆောင်ခဲ့တာလို့ ထပ်လောင်းပြောပါရစေ။”
ထင်ရှားသောအိန္ဒိယရူပဗေဒပညာရှင်၊ အသက် ၇၂ နှစ်အရွယ် ဒေါက်တာ Dhar သည် ကိန်းဂဏန်းရူပဗေဒနှင့် ပေါင်းစည်းထားသော ရူပဗေဒနယ်ပယ်တွင် သူ့ကိုယ်သူ နယ်ပယ်တစ်ခုကို ထွင်းထုထားသည်။ ဆယ်စုနှစ် လေးခုကျော်ကြာ အသက်မွေးဝမ်းကြောင်းလုပ်ငန်းဖြင့်၊ သူသည် သဘာဝတရား၏ အခြေခံသဘောတရားများကို ကျွန်ုပ်တို့နားလည်နိုင်စေရန် သိသာထင်ရှားသော ပံ့ပိုးကူညီမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ Boltzmann Medal တွင် ကိန်းဂဏန်းရူပဗေဒဆိုင်ရာ အသိအမှတ်ပြုမှု အမြင့်ဆုံးဖြစ်သည့် Boltzmann Medal အတွက် ရွေးချယ်ခံရသည့် အိန္ဒိယ ရူပဗေဒပညာရှင် ဒေါက်တာ Dhar သည် မကြာသေးမီက 72 ခုနှစ်တွင် အိန္ဒိယအစိုးရမှ Padma Bhushan ဆုကို ချီးမြှင့်ခံခဲ့ရသည်။ “ဒီဆုကို ရရှိခဲ့တဲ့အတွက် အရမ်းဝမ်းသာမိပါတယ်။ ဒီအသိအမှတ်ပြုမှုရဖို့။ ဒီလိုဆုလာဘ်မျိုးတွေနဲ့ အသိအမှတ်ပြုမှုမျိုးက လူတိုင်းမှာ မဖြစ်ပါဘူး” ဟု မျှဝေသည်။ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အိန္ဒိယလက်ရှိတွင် ဂုဏ်ထူးဆောင်ပါမောက္ခအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်နေသူဖြစ်သည်။ အိန္ဒိယသိပ္ပံပညာရေးနှင့် သုတေသနဌာန (IISER) Pune တွင်။
သိပ္ပံလောက
1951 ခုနှစ်တွင် Uttar Pradesh မြို့ငယ်လေးတွင် မွေးဖွားခဲ့သော ဒေါက်တာ Dhar သည် သိပ္ပံနှင့်သင်္ချာကို စူးစမ်းလေ့လာလိုသော ကလေးဖြစ်သည်။ သူ၏ဖခင်သည် ပြည်နယ်တရားရေးဌာနတွင် အလုပ်လုပ်နေသဖြင့် UP ၏ အရပ်ဒေသအသီးသီးတွင် နေခဲ့ရသည့် ရူပဗေဒပညာရှင်က မျှဝေသည်။ “ကျွန်မအဖေက Uttar Pradesh မှာရှိတဲ့ အစိုးရတရားရေးဌာနမှာ အရာရှိတစ်ဦးပါ။ ဒီလိုနဲ့ နှစ်နှစ်သုံးနှစ် တစ်ကြိမ် မြို့တစ်မြို့ကို ပြောင်းရွှေ့ရတယ်။ ကျွန်ုပ်ကို Pratapgarh တွင်မွေးဖွားခဲ့ပြီး Moradabad၊ Agra၊ Meerut၊ Bijnaur နှင့် Pilibhit အပါအဝင်ပြည်နယ်ရှိမြို့ကြီးများသို့ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ ကျွန်တော် စံနှုန်း ကတည်းက အချင်းချင်း သိတဲ့ ကျောင်းသား တွေကြားထဲ က အသစ် တွေ ဖြစ် လာ တာ ကြောင့် ကျောင်း အသစ် တက်ရမှာ နည်းနည်း ကြောက် ခဲ့ ဖူး ပါတယ် ။ ဒါပေမယ့် အသက် ကြီး လာတာနဲ့ အမျှ ပို ရင်းနှီး လာ ပြီး သူငယ်ချင်း အများအပြား နဲ့ ပေါင်းသင်း နိုင် ခဲ့ ပါတယ် ။ စာကျက်လို့ကောင်းရင် အတန်းထဲမှာ ထိပ်တန်းဖြစ်မှာပါ။ လူလတ်တန်းစားမိသားစုက ကလေးတစ်ယောက်ဆိုတော့ ကျွန်တော့်မှာ အခွင့်ထူးခံ ကလေးဘဝ မရှိခဲ့ပေမယ့် ကြီးကျယ်တဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေလည်း အများကြီး မကြုံခဲ့ရပါဘူး” လို့ ပြောပါတယ်။
သူ့အမေက သူ့ကို IAS အရာရှိဖြစ်စေချင်ပေမယ့် ရူပဗေဒပညာရှင်ကို သိပ္ပံနဲ့ အသက်မွေးဝမ်းကြောင်းပြုဖို့ သူ့အဖေက တွန်းအားပေးခဲ့တယ်။ “အဖေက ကျမကို ဖတ်ဖို့ သိပ္ပံမဂ္ဂဇင်းတချို့ကို အိမ်ပြန်ပေးတယ်။ သိပ္ပံပညာကို နားလည်ခြင်းလို့ ခေါ်တဲ့ ငါတကယ်ကြိုက်ခဲ့တာ တစ်ခုရှိတယ်။ စာအုပ်သည် အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြစ်ပြီး ကျွန်ုပ်သည် ဟိန္ဒီအလယ်တန်းကျောင်းသားဖြစ်သောကြောင့် မဂ္ဂဇင်းပါအကြောင်းအရာကို နားလည်ရန် အစပိုင်းတွင် စိန်ခေါ်မှုအချို့ကို ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။ ဒါပေမယ့် နောက်ဆုံးမှာတော့ ဒီမဂ္ဂဇင်းတွေက ကျွန်မကို သိပ္ပံပညာကို ပိုလေ့လာချင်ရုံတင်မကဘဲ အင်္ဂလိပ်စာကိုလည်း တတ်မြောက်အောင် ကူညီပေးခဲ့ပါတယ်” ဟု ၎င်းက “ကွန်ပြူတာ ပန့်ကတ်များနှင့် မိတ်ဆက်ပေးသည့် IIT Kanpur တွင် နွေရာသီကျောင်းလည်း တက်ခဲ့ဖူးသည်။ အတော်လေး စွဲမက်ဖွယ်ကောင်းတာကို တွေ့ခဲ့ရပြီး အဲဒါကို ပိုလေ့လာချင်ခဲ့တယ်။ သိပ္ပံပညာမှာ အသက်မွေးဝမ်းကြောင်းပြုဖို့ စိတ်ပါဝင်စားမှု ပိုတိုးလာစေတဲ့ နိုင်ငံတဝှမ်းက ငါ့ရဲ့ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်တွေနဲ့လည်း တွေ့ဆုံနိုင်ခဲ့တယ်။
ကျောင်းပြီးသောအခါ ဒေါက်တာ Dhar သည် B.Sc ကို ဆက်လက်သင်ယူခဲ့သည်။ Allahabad တက္ကသိုလ်မှာ။ “ကျနော့်အဖေက တက္ကသိုလ်မှာ ကျောင်းတက်နေတုန်း Sir Sunder Lal Hostel မှာ နေခဲ့တယ်။ ဒါကြောင့် ကျွန်တော်လည်း အဲဒီမှာပဲ နေခဲ့တာပါ” ဟု ရူပဗေဒ မဟာဘွဲ့ကို ရယူရန် အိန္ဒိယ နည်းပညာ တက္ကသိုလ်၊ Kanpur သို့ ပြောင်းရွှေ့သွားသော ရူပဗေဒ ပညာရှင်က ပြောပြသည်။ “ကျွန်တော် IIT မှာရှိစဉ်တုန်းက၊ ကျွန်တော်နဲ့ ရွယ်တူတော်တော်များများဟာ US တက္ကသိုလ်အသီးသီးမှာ ပါဝင်ဖို့ ပြင်ဆင်နေကြတယ်။ ကျွန်တော့်မှာ ရွေးချယ်စရာတွေထဲက တစ်ခုဖြစ်တဲ့ Pasadena မှာရှိတဲ့ California Institute of Technology မှာ ပညာသင်ကြားဖို့ ရွေးချယ်ခဲ့ပြီး ကျွန်တော့်ရဲ့ ရွေးချယ်မှုကို အရမ်းနှစ်သက်ပါတယ်” ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။
အသစ်သောအစ
Uttar Pradesh မှ United States သို့ပြောင်းရွှေ့ခြင်းသည် ရူပဗေဒပညာရှင်အတွက် ကြီးမားသောပြောင်းလဲမှုတစ်ခုဖြစ်သည်။ သူ၏အတန်းများကို စောင့်မျှော်ရင်း၊ ရွယ်တူအသစ်များနှင့် တွေ့ဆုံကာ စိတ်လှုပ်ရှားဖွယ်ရာ ပရောဂျက်အချို့ကို လုပ်ဆောင်နေသည့်အတွက် ဒေါက်တာ Dhar သည် ထိုနေရာသို့ ပထမဆုံးရောက်သည်နှင့် အမေရိကန်ကို သဘောကျခဲ့သည်။ သူက “အိန္ဒိယလူမျိုးအများစုဟာ အင်္ဂလိပ်စကားကောင်းကောင်းပြောနိုင်ရင် လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့ထိပ်ဆုံးမှာ ရောက်နေပြီဆိုတဲ့ အယူအဆနဲ့ ကြီးပြင်းလာကြပါတယ်။ ကျွန်တော် ဟိန္ဒီအလတ်စားကျောင်းမှာ ပညာသင်ခဲ့တယ်၊ ဒါကြောင့် အမေရိကကို ရောက်လာပြီး အိမ်အကူတွေ အပါအဝင် လူတိုင်း အင်္ဂလိပ်လို စကားစပြောကြတယ်ဆိုတာ ကျွန်တော့်အတွက် အတော်လေး အထင်ကြီးစရာပါပဲ။”
သူ့ရဲ့ Ph.D ကို စတင်ပြီး မကြာခင်မှာပဲ၊ သင်တန်းတွင် ထင်ရှားကျော်ကြားသော သိပ္ပံပညာရှင် Jon Mathews ၏ လမ်းညွှန်မှုအောက်တွင် ပါရဂူဘွဲ့အတွက် ရူပဗေဒပညာရှင်သည် စာရင်းသွင်းခဲ့သည်။ သို့သော် ဒေါက်တာ Dhar နှင့် သူ၏ခရီးအပေါ် နက်ရှိုင်းစွာ အကျိုးသက်ရောက်စေသော အခြားသိပ္ပံပညာရှင်တစ်ဦးရှိခဲ့သည်။ “ကွမ်တမ် အီလက်ထရွန်းနစ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအတွက် ပံ့ပိုးကူညီမှုတွေကြောင့် 1965 ခုနှစ်မှာ ရူပဗေဒနိုဘယ်ဆုကို ရရှိခဲ့တဲ့ ဒေါက်တာ Richard Phillips Feynman ရဲ့ ဟောပြောပွဲကို ကျွန်တော် တက်ရောက်ခွင့်ရခဲ့ပါတယ်။ အဲဒါက ကျွန်တော့်အတွက် ဘဝပြောင်းတဲ့ အတွေ့အကြုံတစ်ခုပါပဲ။ ဒါကြောင့် ကောလိပ်မှာ ဒုတိယနှစ်စတက်တော့ သူ့ရဲ့ သင်ကြားရေးလက်ထောက်အဖြစ် နာမည်တပ်ခဲ့တယ်။ တစ်ချိန်က ကျွန်တော် တာဝန်တစ်ခု စီစဥ်နေတဲ့အချိန်မှာ သူက စာရွက်တွေကို ဘယ်လိုစစ်ဆေးလဲဆိုတာ သိဖို့ ကျွန်တော့်ဆီ လှမ်းလာတယ်။ မေးခွန်းတစ်ခုစီကို အမှတ်အသားလုပ်မယ့်အစား တော်တော့်ကိုတော်တဲ့ ကျောင်းသားတွေတောင် သူတို့ပိုကောင်းအောင် လုပ်နိုင်တယ်ဆိုတာကို နောက်ဆုံးအဆင့် ပေးသင့်တယ်လို့ သူက အကြံပေးခဲ့ပါတယ်။ ပြီးတော့ အဲဒါကို ဒီနေ့အထိ ကျွန်တော် သယ်ဆောင်လာခဲ့တယ်” ဟု ရူပဗေဒပညာရှင်က မျှဝေသည်။
သို့သော် Caltech တွင်သူ၏နေထိုင်မှုသည်ပညာရေးနှင့်မသက်ဆိုင်ပါ။ အဲဒီမှာ သူငယ်ချင်းကောင်းတွေ လုပ်ထားတဲ့ ရူပဗေဒ ပညာရှင်က တက္ကသိုလ်တက်တုန်းကလည်း ပျော်စရာကောင်းတယ်လို့ ဝေမျှပါတယ်။ “မြောက်အိန္ဒိယနိုင်ငံသားဆိုတော့ တောင်တန်းတွေကို အရမ်းကြိုက်တယ်။ ကျွန်မရဲ့ ကြည်နူးစရာ၊ မနက်တိုင်း ကျွန်မ အခန်းပြတင်းပေါက်ကို ဖွင့်လိုက်တိုင်း ကယ်လီဖိုးနီးယား တောင်တန်းတွေကို မြင်ရတယ်။ ကျွန်တော်နဲ့ ကျွန်တော့်သူငယ်ချင်းတွေက ညနေပိုင်း ကားမောင်းထွက်ပြီး စားသောက်ဆိုင်ကောင်းကောင်းကို တွေ့ပြီး အဲဒီနေရာမှာ ခဏလောက် အချိန်ပေးခဲ့ကြတယ်။ အဲဒီမှာ အချိန်ကောင်းကောင်းရခဲ့တယ်” ဟု ရူပဗေဒပညာရှင်က မျှဝေသည်။
မွေးရပ်မြေကို ပြန်သွားတယ်။
ပညာတော်သင် အများအပြားသည် အမေရိကန်သို့ ပြောင်းရွှေ့ပညာသင်ကြားကာ ထိုနေရာတွင် ဆက်လက်လုပ်ကိုင်ကြသော်လည်း ရူပဗေဒပညာရှင်သည် ၎င်း၏ Ph.D ပြီးပြီးမကြာမီ နိုင်ငံသို့ ပြန်လာရန် ရွေးချယ်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၈ ခုနှစ်တွင် မွမ်ဘိုင်းရှိ Tata Institute of Fundamental Research (TIFR) တွင် သုတေသနလုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်တစ်ဦးအဖြစ် စတင်အသက်မွေးဝမ်းကြောင်းပြုခဲ့ပြီး ၂၀၁၆ ခုနှစ်တွင် အသက်ပြည့်သည်အထိ ဆက်လက်နေထိုင်ခဲ့သည်။ “ကျွန်မကို ပညာသင်ကြားဖို့ လှုံ့ဆော်ပေးခဲ့တဲ့ Madame Curie ရဲ့ ဘဝအကြောင်း စာအုပ်တစ်အုပ်ကို ဖတ်ပြီး သတိရမိပါတယ်။ နှစ်တွေတစ်လျှောက် ဆည်းပူးခဲ့ရတဲ့ အသိပညာတွေကို မျိုးဆက်သစ်လူငယ်တွေကို အကောင်းဆုံးဖြစ်အောင် လုပ်ပြချင်တာပါ။ ဒါပေမဲ့ အဲဒါကို ပြောပြီးရင် ဒါဟာ ငယ်ရွယ်တဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်တွေကို အသိပညာတွေ ပေးဆောင်ဖို့ အတော်လေး ပြည့်စုံတဲ့ အလုပ်တစ်ခုလို့ ကျွန်တော် ထပ်ပြောသင့်တယ်” ဟု ရူပဗေဒ ပညာရှင်က မျှဝေသည်။
လေးဆယ့်ငါးနှစ်ခန့်ကြာသည့် အသက်မွေးဝမ်းကြောင်းတစ်ခုတွင် ဒေါက်တာ Dhar သည် ကိန်းဂဏန်းမက္ကင်းမှုနှင့် ကျပန်းလက်ကွက်များ၏ kinetics တွင် အလုပ်လုပ်ခဲ့ပြီး သူ၏အလုပ်သည် ပညာရပ်ဆိုင်ရာများကို လူသားတို့နားလည်မှုကို ကျယ်ပြန့်စေသည်။ Fractal များကိုလေ့လာရာတွင် spectral dimension အယူအဆကို နိဒါန်းပျိုးခဲ့ပြီး real-space renormalisation group techniques များကို အသုံးပြု၍ ၎င်းတို့၏ အရေးကြီးသော ဖြစ်စဉ်များကို ဆုံးဖြတ်ရန် နည်းစနစ်ကို တီထွင်နိုင်စေရန် ပံ့ပိုးပေးခဲ့သည့်အတွက် ရူပဗေဒပညာရှင်မှ မျှဝေသည် - “ကျနော့်အလုပ်၏ အဓိကအာရုံစိုက်မှုသည် သီအိုရီပိုင်း ပိုကောင်းလာစေရန် ရည်ရွယ်ပါသည်။ နားလည်မှု ၊ အသုံးချမှုအပေါ် သိပ်များများစားစား မရှိပါဘူး။ Sukhendu Dev နဲ့ ကျွန်တော်ပါဝင်ခဲ့တဲ့ electroporation နဲ့ပတ်သက်တဲ့ အလုပ်တစ်ခုရှိပါတယ်၊ ကင်ဆာအမျိုးအစားအချို့ကို ကုသရာမှာ ဆေးဝါးပေးပို့ခြင်းအတွက် လက်တွေ့ လက်တွေ့အလေ့အကျင့်မှာ အသုံးချတာကို တွေ့ရှိရပါတယ်။ ဤလုပ်ငန်းတွင် ကျွန်ုပ်၏တာဝန်မှာ ဒီဇိုင်းကို ပိုမိုကောင်းမွန်အောင်လုပ်ဆောင်ရာတွင် အသုံးဝင်သည့် မတူညီသော electrode ဂျီသြမေတြီများအတွက် လျှပ်စစ်စက်ကွင်းအတွက် အကြမ်းဖျင်းဖော်မြူလာများကို ရှာဖွေရန်ဖြစ်သည်။ ဒီစာတမ်းကို ဆက်လက်ကိုးကားထားပါတယ်။”
ပညာရပ်များကို မျိုးဆက်သစ်များထံ ဆက်လက်ပေးပို့ရင်း နယ်ပယ်၏အခက်အခဲများကြားမှ ရူပဗေဒဘာသာရပ်ကို အချိန်မီပြန်သွားနိုင်သည့်တိုင် ရူပဗေဒဘာသာရပ်ကို ဆက်လက်လေ့လာရန် ရွေးချယ်သွားမည်ဟု ရူပဗေဒပညာရှင်က မျှဝေပါသည်။ “သိပ္ပံပညာသည် အလွန်စိတ်လှုပ်ရှားဖွယ်ကောင်းသော ခရီးဖြစ်ပြီး သင့်အား ၎င်း၏ဆုလာဘ်များ ဆက်လက်ပေးဆောင်သည်။ ဒီဆုတွေ မရှိရင်တောင် သိပ္ပံမှာ အလုပ်လုပ်ရတာ အရမ်းပျော်တယ်။ မင်းရဲ့အလုပ်ဟာ တန်ဖိုးရှိတယ်ဆိုတာ မင်းသဘောပေါက်တယ်ဆိုတဲ့အချက်အတွက် လုံလောက်တဲ့ဆုလာဘ်တွေရှိတယ်။ ဒီလို အသိအမှတ်ပြုမှုမျိုးတွေဟာ မတော်တဆဖြစ်ပြီး အဲဒါတွေက ကျွန်တော်တို့ သုတေသနလုပ်ရတဲ့ အကြောင်းရင်းမဟုတ်ပါဘူး” ဟု ရူပဗေဒပညာရှင်က နိမိတ်ဖတ်နေစဉ် မျှဝေသည်။